گزارش حسابرس (بازرس)

سرمایه گذاران و معامله گران که سرمایه های خود را از طریق خرید سهام در بورس، در اختیار شـرکتها قـرار داده اند و با توجه به اینکه تصمیم گیریهای خود را بر اساس صورتهای مالی سالیانه یا فصـلی کـه توسـط حسـابداران و مدیران شرکت ها تهیه و انتشار می یابد، انجام می دهند می بایسـتی از صـحت و درسـتی گزارشـات و صـورتهای مالی مذکور اطمینان حاصل کنند. بنابراین اشخاصی بیطرف و دارای صـلاحیت حرفـه ای را بـه عنـوان حسـابرس انتخاب می کنند که صورتهای مالی سالیانه شرکت را از طرف آنها (سهامداران) حسابرسی و بازرسی نمایند.

حسابرسی چیست؟

حسابرسی عبارت است از رسیدگی به اسناد و مدارک و دفاتر یک شرکت جهت تهیه گزارشی که در آن شخص یـا اشخاصی به نام حسابرس، نظر خود را در مورد روش حسابداری و صحت صورتهای مالی ابراز می دارنـد. حسـابرس شخصی است که دارای صلاحیت تکنیکی و حرفه ای در زمینه حسابداری و حسابرسی بوده و همچنین مسـتقل و بیطرف از مدیران و کارکنان عالی رتبه شرکت می باشد.

حسابرس از طریق انجام مطالعه و ارزیابی سیستم کنترل داخلی شرکت، بازرسی مدارک مالی و غیرمالی، مشـاهده داراییها، استعلام و پرسش از کارکنان شرکت و افراد خارج از شرکت و اعمال سایر روشهای حسابرسی، مـدارکی را فراهم می سازد که نشان دهد، صورتهای مالی آیا نشانگر تصویر مطلوب و معقولی از وضعیت مالی شرکت و نتـایج عملیات آن در دوره مورد رسیدگی هست یا خیر؟ حسابرسان برای ارایه اظهـارنظر در مـورد قابلیـت مـورد اعتمـاد بودن صورتهای مالی، تمامی اسناد و مدارک شرکت را مورد بررسی قرار نمی دهند. آنها تعدادی از فعالیتهای مـالی را از طریق نمونه گیریهای آماری و غیرآماری، انتخاب نموده و سپس آنها را مورد رسیدگی قرار می دهند.

اغلب مردم تصور می کنند که هدف از حسابرسی، کشف اختلاس، اشتباهات و تقلـب اسـت، در حـالی کـه چنـین نیست. هدف اصلی از حسابرسی، ارایه اظهارنظر حرفه ای در مورد مطلوبیت صورتهای مالی است، مبنـی بـر اینکـه صورتهای مالی تهیه شده توسط مدیران و حسابداران، وضعیت مالی و نتایج عملیـات و تغییـر در وضـعیت مـالی را مطابق با اصول و استانداردهای پذیرفته شده حسابداری به نحو مطلوبی منعکس می کند. البتـه گـاهی اتفـاق مـی افتد که حسابرسان در حین رسیدگیهایشان اشتباهات و تقلباتی را نیز کشف مـی کنـد و آن را بـه اعضـای هییـت مدیره گزارش می کنند، ولی این امر نباید به عنوان یک هدف اصلی تلقی گردد.

فرم گزارش حسابرسی

حسابرسان نسبت به حسابهایی که رسیدگی کرده اند، می بایست گزارش را تهیـه و بـه مجمـع عمـومی صـاحبان سهام ارایه کنند. در گزارش حسابرسان نسبت به صورتهای مالی شرکت مورد رسیدگی اظهارنظر می گـردد و بایـد توجه داشت که صحت حسابها را تضمین و گواهی نمی کنند، بلکه فقط نسبت به آنها در گـزارش خـود اظهـارنظر می نمایند. گزارش حسابرسی معمولا در سه قسمت به شرح زیر طبقه بندی می گردد:

الف) بند مقدمه

ب) بند دامنه رسیدگی یا بند میانی

ج) بند اظهارنظر

الف) بند مقدمه: در بند مقدمه حسابرسان صورتهای مالی و مسیولیتی که صورتهای مالی را تهیـه و ارایـه نمـوده اند، گزارش می کنند. مسیولیت نگهداری مدارک و دفاتر حسابداری و تهیه صورتهای مالی مناسـب بـرای اسـتفاده سهامداران و افراد ذی نفع به عهده مدیران شرکت است. اگر صورتهای مالی توسط حسابرسان تهیـه شـده باشـند، باز هم مسیولیت اصلی صورتهای مالی به عهده هییت مدیره شرکت است.

ب) بند دامنه رسیدگی یا بند میانی: بند حدود رسیدگی یا میانی نوع و ماهیت حسابرسی را بیان می کنـد. در این بند اجرای رسیدگیها براساس استانداردهای پذیرفته شـده حسابرسـی، ارزیـابی اصـول متـداول حسـابداری و ارزیابی از نحوه ارایه صورتهای مالی و نیز هرگونه محدودیت و ابهام و اثرات احتمالی و یا قطعی کـه بـر صـورتهای مالی دارد و درجه اهمیت آن اثرات را بیان می کند.

ج) بند اظهارنظر: بند اظهارنظر نتایج بررسی و حسابرسی، توسط حسابرسان را بیـان مـی کنـد. در ایـن قسـمت حسابرسان نسبت به مطلوبیت یا عدم مطلوبیت صورتهای مالی تهیـه شـده توسـط مـدیران اظهـارنظر مـی کننـد. حسابرسان پس از انجام عملیات حسابرسی و براساس نتایج و یافته های خود، یکی از انواع اظهارنظرهای حرفـه ای زیر را نسبت به صورتهای مالی مورد رسیدگی ارایه می کنند:

1 -اظهارنظر مقبول:

حسابرس هنگامی اظهارنظر مقبول در مورد صورتهای مالی یک شرکت را ارایه می دهد که متقاعد شود صـورتهای مالی مورد رسیدگی:

1 - نتایج عملیات، وضعیت مالی و تغییرات در وضعیت مالی را به نحو مطلوب منعکس می نماید،

2 - با اصول پذیرفته شده حسابداری منطبق می باشد

3 - گمراه کننده نمی باشد و کلیه موارد ضروری در آن افشاء شده است.

2 -اظهارنظر مشروط:

اظهارنظر مشروط هنگامی در مورد صورتهای مالی یک شرکت ارایه می شود که ضرورتهای اظهارنظر به شـرح بـالا تامین نشده باشد و حسابرس، نسبت به صورتهای مالی واحـد مـورد رسـیدگی، ایـراد گرفتـه باشـد. در اظهـارنظر مشروط، حسابرس دلیل یا دلایل مربوط به ایراد خود را در گزارش حسابرسی تشـریح نمـوده و اثـر آن را بـر روی صورتهای مالی شرکت بیان می کند.

3 -اظهارنظر مردود:

حسابرس هنگامی اظهارنظر مردود ارایه می کند که صورتهای مالی واحد مـورد رسـیدگی معـرف وضـعیت مـالی، نتایج عملیات و تغییرات در وضعیت مالی به نحو مطلوب نباشد. علاوه بر این، اگر ایرادات حسـابرس بـه صـورتهای مالی خیلی مهم و با اهمیت باشد، حسابرس اظهارنظر مردود ارایه می دهد.

4 -عدم اظهارنظر:

هنگامی که حسابرس برای ارایه اظهارنظر نسبت به صورتهای مالی، قادر بـه دسـتیابی بـه اطلاعـات کـافی و قابـل اطمینان نباشد، در این صورت بیان می کند که نمی تواند در مورد صورتهای مالی مزبور اظهارنظر نماید. حسابرس دلایل عدم اظهارنظر خود را ارایه می کند.

اظهارنظر حسابرسان به قصد حصول اطمینـان از اینکـه صـورتهای مـالی منطبـق بـا ویژگیهـای کیفـی اطلاعـات حسابداری، یعنی مربوط بودن، قابلیت اندازه گیری، قابلیت اتکاء و قابلیت مقایسه است، ارایه می شود. کسـب ایـن اطمینان از لحاظ تصمیم گیریهای سرمایه گذاری توسط اشخاص خارج از شرکت بسیار اهمیت دارد.

گزارشات و صورتهای مالی حسابرسی نشده

سرمایه گذاران و معامله گران می بایستی توجه داشته باشند که گزارشـات و صـورتهای مـالی تهیـه شـده توسـط مدیران شرکت، که مورد رسیدگی حسابرسان مستقل قرار نگرفتـه اسـت، فاقـد اعتبـار لازم مـی باشـد و بنـابراین تحلیل اطلاعات موجود در انها می بایستی با دقت بیشتر انجام پذیرد و تصمیم گیری مبتنـی بـر آنهـا بـا احتیـاط صورت پذیرد.

صورتهای مالی حسابرسی نشده، امکاناتی را برای تحریف واقعیتها، پنهان کردن اختلاس، اشتباه، تقلـب یـا وسـیله ای برای اغوا کردن استفاده کنندگان از گزارشات و صورتهای مالی برای سرمایه گذاری در شرکت یا افزایش اعتبـار نزد اعتبار دهندگان فراهم می سازد.

شرکتهای بورسی موظف هستند هر سه ماه یکبار صورتهای مالی خود را برای اسـتفاده سـرمایه گـذاران و معاملـه گران به بورس ارایه نمایند. ولی در این میان صورتهای مالی شش ماهه و دوازده ماهه می بایستی حتما حسابرسی شده باشد. و این بدان معناست که صورتهای مالی سه ماهه و نه ماهه آنها حسابرسی نشده است که می بایسـت بـا دقت بیشتری مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار گیرد.