همه چیز درباره افزایش سرمایه 

شرکتها به دلایل  مختلفی چون: اصلاح ساختار سرمایه، ارتقای کیفیت سرمایه، نیاز به نقدینگی برای حفظ و بالا بردن توان تولید، سیرمایه گیذاری در جهت بازدهی بیشتر شرکت، انجام طرح توسعه و غیره اقدام به افزایش سرمایه می نماید. نکته مهم در این خصوص، نحوه تاثیر آن بیر سیاختار مالی شرکت است. توجه با این مساله که افزایش سرمایه چگونه بر تقویت بنیه مالی شرکت و به دنبال آن ارتقای سودآوری شرکت در دوره ه های مالی بعد از افزایش سرمایه اثر می گذارد، بسیار مهم و حایز اهمیت است.

بنابراین شرکتها معمولا به منظور چهار هدف خاص اقدام به تامین مالی از طریق عرضه سهام جدید و یا افزایش سرمایه از محل های متفاوت می نمایند.

1 -تامین مالی برای تقویت نقدینگی

2 -تامین مالی جهت انجام سرمایه گذاریهای جدید

3 -تامین مالی به منظور بازپرداخت بدهیهای موجود

4 -اصلاح ساختار سرمایه به منظور خاص 

از طرف دیگر، شرکتها برای رسیدن به مقاصد مالی خود، از دو طریق تامین مالی می شوند:

افزایش سرمایه در شرکتها معمولا دو ماهیت متفاوت را شامل می شوند. به این معنا که یا با انجام افزایش سرمایه و فروش حق تقدم ، سرمایه جدیدی وارد شرکت می شود که سبب ورود نقدینگی جدید در گردش مالی شرکت می شود و شرکت قادر خواهد بود از منابع مالی بیشتری برای اجرای پروژه های خود استفاده کند. مثل افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و یا از محل صرف سهام و یا با افزایش سرمایه، سرمایه جدیدی وارد شرکت نمی شود و منابع قبلی که در اختیار شرکت قرار داشته، با اندکی تغییر در سرفصلهای حسابداری، در صورتهای مالی منعکس می شوند . مثل افزایش سرمایه از محل اندوخته و یا از محل سود انباشته.

نکته مهم در خصوص افزایش سرمایه شرکتها اینست که همیشه و تحت هر شرایطی افزایش سرمایه برای شرکتها الزاماً مطلوب نیست و همچنیین در صنایع مختلف، اثرات مثبت و منفی مختلفی خواهد داشت. چنانچه شرکتها بعد از افزایش سرمایه از محل هایی که نقدینگی جدید وارد شرکت می شود، نتوانند وجوه جدید را بخوبی و بلافاصله در جهت سودآوری شرکت سرمایه گذاری نمایند باعث رقیق شدن سهم و کاهش ارزش آن خواهد شد. ولی چنانچه این وجوه سریعاً به فعالیت اصلی شرکت و یا توسعه آن برگردند باعث رشد سودآوری و تقویت بنیه مالی شرکت خواهد شد بطور مثال افزایش سرمایه در بانکها و شرکتهای سرمایه گذاری از جمله صنایعی هستند که نقدینگی جدید ناشی از افزایش سرمایه از محلهای فروش حق تقدم سریعاً وارد فعالیت سودآوری شرکت شده که امری مثبت در جهت آینده شرکت می تواند داشته باشد.

انواع افزایش سرمایه از حیث محل :

شرکتها از راههای متفاوت و همچنین محل های مختلف به قرار زیر می توانند بنا به نیاز و یا اهداف شرکت افزایش سرمایه بدهند:

1 -افزایش سرمایه از محل آورده نقدی :

افزایش سرمایه از محل آورده نقدی به این معناست که سرمایه شرکت از طریق فروش سهام جدید به قیمت اسمی قیمت پذیره نویسی از سهامداران قبلی اخذ می گردد. در این حالت نقدینگی جدید توسط سهامدارن قبلی و یا از طریق کسانیکه حق تقدم سهامداران قبلی را خریده اند با پرداخت مبلغ اسمی هر سهم 1111 ریال وارد شرکت می شود با انجام این عمل جمع حقوق صاحبان سهام افزایش می یابد و باعث تغییر در ارزش دفتری و ارزش بازار سهم می شود.

تعریف حق تقدم: وقتی شرکتی از طریق انتشار سهام جدید بر میزان سرمایه خود می افزاید، به سهامداران کنونی خود یک نوع اوراق بهادار به نام "حق تقدم" می دهد که آنها می توانند بوسیله آن اقدام به خرید سهام جدید نمود و نسبت مالکیت خود در شرکت را حفظ کنند.

فرمول محاسبه قیمت سهام بعد از افزایش سرمایه از محل آورده نقدی :

و یا می توان از فرمول ساده تر زیر استفاده نمود:

فرمول محاسبه حق تقدم هر سهم بعد از افزایش سرمایه:

بطور مثال شرکتی با سرمایه 2000 میلیون ریال و تعداد 2/000/000 سهم می خواهید 80 درصد از محل آورده نقدی افزایش سرمایه بدهد چنانچه قیمت سهام جاری شرکت 4600 ریال باشد، قیمت سهم بعد از افزایش سرمایه به قرار زیر محاسبه می شود:

2 -افزایش سرمایه از محل صرف سهام:

اصطلاح صرف سهام (premium )معرف مبلغی است که اضافه بر ارزش اسمی برای هر سهم پرداخت می شود چه در پذیره نویسی اولیه و چه در بازار بورس (بازار ثانویه). زمانیکه شرکتی به این روش افزایش سرمایه می دهد از هر یک از سهامداران خود می خواهد که مبلغی را به ازای هر سهم جهت خرید سهام جدید به شرکت بیاورند. این مبلغ می تواند از مبلغ اسمی هر سهم شروع شود و تا قیمت روز هر سهم برسید . ولی عموما این قیمت به لحاظ تشویق سهامداران به شرکت در افزایش سرمایه کمتر از ارزش روز سهام می باشد.

معمولا شرکتها به ازای هر سهم مبلغ 1000 ریال از سهامداران طلب می کنند، اما چنانچه شرکت بیشتر از مبلغ اسمی از سهامداران خود بابت افزایش سرمایه درخواست نماید، مبلغ اضافه از1000ریال را صرف سهام می نماید.

بطور مثال اگر از سهامداران خواسته شود 1400 ریال به ازای هر سهم واریز شود، مبلغ 400 ریال مازاد بر ارزش اسمی را بعنوان صرف سهام می نامند. شرکتها مطابق ماده 161 قانون تجارت می توانند عواید حاصل از اضافه ارزش سهام فروخته شده (صرف سهام) را به حساب اندوخته منتقل سازند یا نقداً بین سهامداران قبلی تقسیم نماید و یا در ازای آن سهام جدید به سهامداران قبلی بدهد. لازم به توضیح است که افزایش سرمایه به روش صرف سهام می تواند با صدور حق تقدم خرید سهام و یا سلب حق تقدم از سهامداران موجود برای عرضه عمومی سهم همراه باشد.

نکته: افزایش سرمایه به روش صرف سهام در واقع شبیه روش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی است با این تفاوت که مبلغ پذیره نویسی ممکن است از مبلغ اسمی متفاوت باشد که باعث می شود وجوه مازاد یا صرف سهام نسبت به روش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی  ایجاد شود . فرمول محاسبه ارزش سهام بعد از افزایش سرمایه از طریق صرف سهام به قرار زیر می باشد:

بطور مثال شرکتی با سرمایه 3000 میلیون ریال و تعداد 3/000/000 سهم قصد دارد 100 درصد از محل صرف سهام افزایش سرمایه بدهد و به ازای هر سهم مبلغ 2000 ریال مطالبه می نماید. اگر قیمت جاری سهام 7600 ریال باشد، قیمت سهم بعد از افزایش سرمایه به قرار زیر محاسبه می شود:

3 -افزایش سرمایه از محل مطالبات حال شده سهامداران:

یکی دیگر از راههایی که شرکتها می توانند افزایش سرمایه بدهند از محل مطالبات حال شده سهامداران می باشد یا به عبارتی از محل طلبی که سهامداران از شرکت دارند که عموما مربوط به سود نقدی سهام است، افزایش سرمایه می دهند. چنانچه میزان مطالبات سهامداران برای افزایش سرمایه کافی نباشد شرکت می تواند بقیه کسری مبلغ را از محل آورده نقدی از سهامداران طلب نماید. بنابراین این نوع افزایش سرمایه که بخشی از محل مطالبات و بخشی از محل آورده نقدی است، بسیار در بین شرکتهای بورسی رایج است . یعنی ترکیبی از دو روش مختلف افزایش سرمایه که تحلیلگران می توانند با استفاده از فرمول زیر قیمت هر سهم بعد از افزایش سرمایه را حساب نمایند.

از جمله روشهای ترکیبی دیگر افزایش سرمایه شرکتها از محل آورده نقدی و اندوخته (و یا سود انباشته) می باشد . به این معنا کیه بخشی از افزایش سرمایه بصورت سهام جایزه به سهامداران تعلق می گیرد و بخش دیگری از محل پرداخت مبلغ اسمی سهام تامین می شود . در صورت افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و اندوخته(و یا سود انباشته)، قیمت سهام بعد از مجمع از طریق فرمول زیر محاسبه می گردد:

بطور مثال شرکتی با سرمایه 3000 میلیون ریال و تعداد 3/000/000 سهم قصد دارد 120 درصد افزایش سرمایه بدهد بیه این صورت که 40 درصد از محل آورده نقدی و 60 درصد از محل اندوخته. اگر قیمت جاری سهام در حال حاضر 4360 ریال باشید . قیمت سهم بعد از افزایش سرمایه به قرار زیر محاسبه می شود:

4 -افزایش سرمایه از محل اندوخته یا سود انباشته (سهام جایزه):

افزایش سرمایه از محل اندوخته و یا سودهای تقسیم نشده سنوات قبل(سود انباشته)بعنوان سهام جایزه مطرح می باشد . به این دلیل که سهامداران هیچ مبلغی را بابت افزایش سرمایه از این طریق به شرکت پرداخت نمی نمایند و سهام جدید بصورت رایگان یا جایزه به سهامداران تعلق می گیرد. شرکتها می توانند یا از محل اندوخته و یا از محل سود انباشته افزایش سرمایه بدهند یا به عبارتی از طریق دو محل متفاوت، ولی چون ماهیت افزایش سرمایه و تاثیری که بر قیمت سهام بعد از افزایش سرمایه می گذارد یکسان است، هر دو در این قسمت توضیح داده خواهند شد.

قیمت سهام بعد از افزایش سرمایه از رابطه زیر بدست می آید:

لازم به توضیح است که در این نوع افزایش سرمایه، به دلیل اینکه سهامدار هیچ مبلغی بابت سهام جدید خود پرداخت نمی کند بنابراین حق تقدم هم وجود ندارد.

بطور مثال شرکتی با سرمایه 5000 میلیون ریال و تعداد سهام 5/000/000 سهم می خواهید 100 درصد از محل اندوخته و یا سود انباشته افزایش سرمایه بدهد، چنانچه قیمت سهام در بازار 6000 ریال باشد:

5 -افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی داراییها:

افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی داراییها به این صورت است که شرکتها بواسطه کشف ارزش جاری منصفانه داراییهای خود و انتقال آن به حساب سرمایه می توانند افزایش سرمایه از این محل را تحقق بخشند. در این نوع افزایش سرمایه هیچ نقدینگی جدیدی وارد شرکت نمی شود و فقط شرکتها با ارزیابی قیمت داراییهای خود عموماً در طول سالها فعالیت شرکت افزایش یافته است، اقدام به انتشار سهام جایزه برای سهامداران خود می نماید.

نکته ای که در اینجا بسیار حایز اهمیت است، اینست که انگیزه شرکتها از انجام این نوع افزایش سرمایه چیست؟ و تحلیل گر می بایستی نسبت به هدف و انگیزه شرکت در انجام این نوع افزایش سرمایه، نکات مثبت یا منفی این امر را کاملا بررسی نماید تا متوجه شود انجام این امر برای سهام شرکت مفید است یا مضر.

از جمله دلایل اصلی که شرکتها اقدام به انجام این نوع افزایش سرمایه می کنند:

1 -اصلاح ساختار سرمایه شرکت و بهبود ترازنامه و صورتهای مالی و نشان دادن قیمت واقعی داراییها در ترازنامه شرکت می باشد.

2 -افزایش نسبت کفایت سرمایه به منظور گسترش فعالیتهایی که منوط به نسبت کفایت سرمایه مناسب است مثل بانکها و بیمه ها.

3 -شرکتهایی که زیان انباشته شرکت دو برابر سرمایه ثبت شده آنها است، مشمول ماده 141 قانون تجارت شده اند. با افزایش سرمایه از این طریق، از ماده 141 خارج می شوند و وضعیت مناسب تری را از شرکت به نمایش می گذارند.

4 -بهبود وضعیت مالی شرکت جهت دریافت وام و تسهیلات و یا کاهش نرخ سود اعتبارات گذشته شرکت به لحاظ کم شدن ریسک مالی شرکت.

5 -افزایش نسبت مالکانه و دستیابی فرصتهای جدید سرمایه گذاری.

اما از طرف دیگر، سرمایه گذار یا تحلیل گر می بایستی توجه داشته باشد که انجام این نوع افزایش سرمایه می تواند برای شرکت و یا سهامداران عمده شرکت مفید باشد. اما برای سرمایه گذارانی که به منظور کسب بازده و سودآوری اقدام به خرید سهام می کنند، شاید مفید نباشد . به این دلیل که بعد از افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها ممکن است موارد زیر به وقوع بپیوندد.

1 -چون نقدینگی جدیدی وارد شرکت نمی شود و تنها تعداد سهام افزایش می یابد، سهام شرکت رقیق شده و ممکن است به دلیل درصد افزایش سرمایه بالا از این طریق، قیمت سهام به زیر ارزش اسمی سقوط کند که نکته خوبی برای سرمایه گذاران نیست.

2 -به دلیل افزایش ارزش دارایی ها به میزان قیمت روز، هزینه استهالک آنها هم به همان نسبت افزایش یافته و موجب می شود تا سودآوری شرکت کاهش یابد. بطوریکه علی رغم وجود سود در شرکت، هیچ سود نقدی بین سهامداران تقسیم نمی شود.

3 -بسیاری از نسبتهای ارزیابی سهام از جمله نسبتهای بازدهی مثل ROE ،ROA و ROC سقوط خواهد کرد که موجب بد جلوه نمودن سهام شرکت و به دنبال آن افت بیشتر قیمت سهام می شود. بنابراین، سرمایه گذاران و تحلیلگران در خصوص اعمال این نوع افزایش سرمایه توسط شرکتها می بایستی بررسی بیشتری انجام دهند. قیمت سهام بعد از افزایش سرمایه نیز مانند روشهای افزایش سرمایه از طریق سهام جایزه به قرار زیر محاسبه می شود:

به اهتمام : حسین آباقی